इंग्रजांच्या कैदेतून सुटून नेताजी हिमाचलला आले, डलहौसीत टीबीवर उपचार झाले.

आझाद हिंद फौजेचे संस्थापक नेते जी सुभाषचंद्र बोस यांचा हिमाचल प्रदेशशी सखोल संबंध आहे, क्षयरोगाच्या वेळी ते पाच महिने येथे वास्तव्यास होते आणि डलहौसीच्या जंगलात त्यांचा निसर्गाशी संवाद होता. उपचारात आराम मिळाल्यानंतर ते अचानक कोणालाही न सांगता निघून गेले आणि त्यांनी पुन्हा स्वातंत्र्य चळवळीत उडी घेतली.

प्रकरण 1937 चा आहे, एका हिंदी वेबसाईटवर प्रसिद्ध झालेल्या वृत्तानुसार, ब्रिटिश तुरुंगात असताना सुभाषचंद्र बोस यांना टीबीच्या आजाराने घेरले होते, त्यांनी उपचारासाठी हिमाचल प्रदेश निवडला आणि डलहौसीला आले. इथे तो एका हॉटेलमध्ये राहिला, ज्या खोलीत तो थांबला होता, आजही तो बेड, टेबल खुर्ची आहे, पण आता लोकांना तिथे जाण्यास बंदी घालण्यात आली आहे, ना फोटो काढण्याची परवानगी आहे.

शहरवासीयांनी स्वागत केले

नेताजींच्या आगमनाची बातमी डलहौसीला पोहोचताच लोकांमध्ये जल्लोष झाला, लोकांनी त्यांचे स्वागत केले. 1937 मध्ये नेताजींचे स्वागत करणाऱ्यांमध्ये कदाचित कोणीही जिवंत नसेल, पण लोकांनी त्या कथा ऐकल्या असतील, डलहौसीचे रहिवासी साहित्यिक बलदेव मोहन यांनी यापूर्वी दिलेल्या एका मुलाखतीत सांगितले होते की, गांधीजी जुन्या गांधी चौकाजवळील एका हॉटेलमध्ये थांबले होते. पांजपुला रोडवर असलेल्या एका कोठीत राहत होते, करळणू रस्त्यावर एक पायरी विहीर आहे, ज्याचे नाव आता सुभाष बावडी आहे, असे म्हणतात की ते या पायरीचे पाणी प्यायचे.

नेता अचानक परतला होता

विहिरीजवळच्या जंगलात बसून नेताजी निसर्गाशी संवाद साधत असत. नियमित चालणे, निसर्गाशी सुसंवाद आणि स्टेपवेलचे पाणी याचा त्यांना खूप फायदा झाला, त्यानंतर त्यांनी काहीही न सांगता डलहौसी सोडले. त्याने आपल्या जाण्याबद्दल कोणालाही सांगितले नाही. टीबीच्या आजारातून मुक्ती मिळाल्यानंतर त्यांनी पुन्हा एकदा स्वातंत्र्य चळवळीत उडी घेतली.