सत्तेच्या लढाईचा बिगुल वाजला, का जाणून घ्या यावेळी गुजरातची निवडणूक रंजक

160 जागांचे लक्ष्य गाठणे हे भाजपसमोर मोठे आव्हान आहे.

गुजरात माझ्यातही निवडणुकीचे बिगुल वाजले आहे. गुरुवारी निवडणूक आयोगाने राज्यातील विधानसभा निवडणुकीच्या तारखा जाहीर केल्या. गुजरात विधानसभा निवडणुकीसाठी दोन टप्प्यात मतदान होणार आहे. १८२ जागांसाठी होणाऱ्या या निवडणुकीत ८९ जागांसाठी १ डिसेंबरला तर ९३ जागांसाठी ५ डिसेंबरला मतदान होणार आहे. हिमाचल प्रदेशच्या विधानसभा निवडणुकांसोबत ८ डिसेंबरला निकाल लागणार आहेत. राज्यात एकूण ४.९ कोटी मतदार यावेळी मतदान करणार आहेत. यापैकी 4.6 लाख लोक पहिल्यांदाच मतदान करणार आहेत. गुजरात विधानसभेचा कार्यकाळ १८ फेब्रुवारी २०२३ रोजी संपत आहे.

सत्तेची रंजक लढाई असेल

यावेळी गुजरात विधानसभा निवडणुकीत सत्तेसाठीची लढाई अत्यंत रंजक होण्याची शक्यता आहे. गेल्या तीन दशकांपासून येथे भाजप आणि काँग्रेसमध्ये थेट लढत होत आहे. यामध्ये भाजप 1995 पासून सातत्याने विजयी होत आहे. मात्र यावेळी आम आदमी पक्षही पूर्ण ताकदीने लढत तिरंगी करण्याचा प्रयत्न करत आहे. या दृष्टिकोनातून ही स्पर्धा खूपच रंजक असल्याचे दिसते. भाजपच्या आक्रमक प्रचाराविरोधात आम आदमी पक्ष थेट लढत देत आहे. तर जवळपास तीन दशकांपासून राज्यात प्रमुख विरोधी पक्षाची भूमिका बजावत असलेली काँग्रेस मात्र किरकोळ वाटू लागली आहे. काँग्रेसचे माजी अध्यक्ष राहुल गांधी आणि सरचिटणीस प्रियांका गांधी यांनी गुजरातला पूर्णपणे बाजूला केले आहे. आजपर्यंत त्यांनी गुजरातमध्ये एकही सभा घेतली नाही. याउलट अरविंद केजरीवाल हे सातत्याने गुजरातचे दौरे करून आपली आणि पक्षाची उपस्थिती नोंदवत आहेत.

भाजपचे ध्येय काय?

गुजरात विधानसभा निवडणूक भाजपसाठी अत्यंत महत्त्वाची आहे. गुजरातचा विजय हा त्यांच्यासाठी 2024 च्या लोकसभा निवडणुकीत विजयाची हमी आहे. तर गुजरात गमावणे हे त्यांच्यासाठी केंद्रातील सत्ता सोडण्याची चिन्हे असतील. त्यामुळे भाजपने या निवडणुकीत पूर्ण ताकद लावली आहे. भाजपने यावेळी 182 जागांपैकी 160 हून अधिक जागा जिंकण्याचे लक्ष्य ठेवले आहे. हे लक्ष्य गाठण्यासाठी भाजपकडून जोरदार प्रयत्न सुरू आहेत. यावेळी भाजपमध्ये तिकिटासाठी अभूतपूर्व लढत आहे. गृहमंत्री अमित शहा यांनी स्वतः तिकीट वाटपाची जबाबदारी घेतली आहे. उमेदवारांची नावे निश्चित करण्यासाठी ते गांधीनगरला घेराव घालतील. भाजपकडे आतापर्यंत 4,340 जणांची नावे आली आहेत. सर्वाधिक 1,490 उत्तर गुजरातमधील आहेत. सौराष्ट्रमध्ये 1,163, मध्य गुजरातमध्ये 962 आणि दक्षिण गुजरातमध्ये सर्वात कमी 725 बायोडेटा आहेत.

गेल्या निवडणुकीत काय झाले?

160 जागांचे लक्ष्य गाठणे हे भाजपसमोर मोठे आव्हान आहे. गेल्या निवडणुकीत भाजपने 150 जागा जिंकण्याचे लक्ष्य ठेवले होते, मात्र ते 99 जागांवर कमी झाले. गेल्या निवडणुकीत त्यांना काँग्रेसचे कडवे आव्हान होते. नरेंद्र मोदी पंतप्रधान झाल्यानंतर झालेल्या गुजरातच्या पहिल्या विधानसभा निवडणुकीत भाजपला जोरदार धक्का बसला. 2017 मध्ये, काँग्रेसने 2012 च्या तुलनेत 2.57% ने वाढलेल्या 77 जागा जिंकून भाजपला कडवी झुंज दिली. त्यानंतर भाजपला 2012 च्या तुलनेत 1.15% जास्त मते मिळाली पण जागा 115 वरून फक्त 99 वर आल्या. त्यानंतर 2022 च्या विधानसभा निवडणुकीत काँग्रेस भाजपकडून गुजरातची सत्ता हिसकावून घेऊ शकते, असे मानले जात होते. मात्र काही वेळाने काँग्रेसच्या 14 आमदारांनी विधानसभेचा राजीनामा देऊन भाजपमध्ये प्रवेश केला. त्यामुळे काँग्रेसच्या आशा पल्लवित झाल्या होत्या.

मोदींनंतर भाजपचा आलेख घसरला

नरेंद्र मोदी मुख्यमंत्री असताना गुजरातमध्ये भाजपची पाळेमुळे घट्ट झाली. पण 2014 मध्ये पंतप्रधानपदी दिल्लीत आल्यानंतर विधानसभा निवडणुकीत भाजपची पूर्वीसारखी ताकद राहिली नाही. गेल्या निवडणुकीच्या निकालावरून हे सिद्ध झाले आहे. मोदींच्या नेतृत्वाखाली 2002 मध्ये झालेल्या पहिल्या विधानसभा निवडणुकीत भाजपने 127 जागा जिंकल्या आणि 49.98% मते मिळवली. त्या तुलनेत काँग्रेसला 51 जागा आणि 39.28% मते मिळाली. तर 2007 मध्ये भाजपने 117 जागा आणि 49.12% मतांसह आपली सत्ता कायम ठेवली होती. त्यानंतर काँग्रेसला 59 जागा आणि 38% मते मिळाली. 2012 मध्ये काँग्रेसला 38.93% मते आणि 61 जागा मिळाल्या होत्या. पण भाजपने 115 जागा आणि 47.85% मतांसह आपली सत्ता कायम ठेवली. 2002 ते 2017 पर्यंतच्या निवडणूक निकालांच्या आकडेवारीवरून असे दिसून येते की प्रत्येक विधानसभा निवडणुकीत काँग्रेस भाजपला जोरदार टक्कर देत आहे. मात्र या निवडणुकीच्या तारखा जाहीर होईपर्यंत काँग्रेस सत्तेच्या लढाईतून बाहेर पडल्याचे दिसत आहे.

आम आदमी पार्टी कुठे उभी आहे?

गुजरातमध्ये विधानसभा निवडणुकीसाठी गेल्या अनेक महिन्यांपासून आम आदमी पक्ष पूर्ण ताकद लावत आहे. यावेळी तिची थेट स्पर्धा भाजपशी असल्यासारखे वातावरण त्या निर्माण करत आहेत. आम आदमी पार्टी गुजरातमध्ये पहिल्यांदाच विधानसभा निवडणूक लढवणार आहे. त्यामुळे त्यांच्याकडे कोणतीही जुनी आकडेवारी नाही, ज्याच्या आधारे त्यांना किती जागा आणि किती टक्के मते मिळतील याचा अंदाज बांधता येईल. सुरत महानगरपालिकेत, 120 पैकी 27 उमेदवार विजयी झाले आणि त्यांना 28.47% मते मिळाली. तर गांधीनगरमध्ये त्यांनी 44 पैकी 40 जागा लढवल्या. येथे त्यांचा एक उमेदवार विजयी झाला आणि त्याला 21.70% मते मिळाली. ‘आप’ने राजकोटमधील सर्व 72, भावनगरमधील सर्व 52 आणि अहमदाबादमधील सर्व 192 जागा लढवल्या होत्या, परंतु येथे त्यांना एकही जागा मिळाली नाही. तथापि, राजकोटमध्ये 17.40%, भावनगरमध्ये 8.41% आणि अहमदाबादमध्ये 6.99% मतदान झाले.

ही निवडणूक किती वेगळी आहे?

आम आदमी पक्षाच्या उपस्थितीने गुजरातची विधानसभा निवडणूक मागील अनेक निवडणुकांपेक्षा वेगळी बनली आहे. त्याचबरोबर पाटीदार आंदोलनाची आगही यावेळी शांत झाली आहे. पाटीदार आंदोलनाचा सर्वात मोठा चेहरा हार्दिक पटेलनेही भाजपमध्ये प्रवेश केला आहे. गेल्या निवडणुकीत ते काँग्रेससोबत होते. आपल्या समजल्या जाणाऱ्या बलाढ्य नेत्यांच्या मदतीने काँग्रेस गुजरातमधील भाजप सरकार उलथून टाकण्याच्या प्रयत्नात असल्याचे दिसत होते, त्यातील अनेकांनी भाजपची बाजू बदलली आहे. त्याचा फटका काँग्रेसलाही बसू शकतो. असदुद्दीन ओवेसीही पहिल्यांदाच गुजरात विधानसभा निवडणुकीत पूर्ण ताकदीनिशी उतरत आहेत. मुस्लिमबहुल भागात त्याला पाहण्यासाठी आणि ऐकण्यासाठी मोठी गर्दी होत आहे. मुस्लिम मते त्यांच्याकडे वळवणे काँग्रेससाठीही हानिकारक आणि भाजपसाठी फायदेशीर ठरू शकते.

पुढचा मुख्यमंत्री कोण होणार?

गुजरात निवडणुकीत मुख्यमंत्र्यांबाबतही संभ्रम आहे. मात्र, सध्या गुजरातचे मुख्यमंत्री भूपेंद्र पटेल आहेत. मात्र भाजपने पुन्हा एकदा निवडणूक जिंकल्यानंतरही ते मुख्यमंत्री होतील याची शाश्वती नाही. मात्र, राज्यात कोणताही बदल होणार नसल्याचे संकेत गुजरात भाजपचे अध्यक्ष सीआर पाटील यांनी यापूर्वीच दिले आहेत. मात्र ते यावर निर्णय घेणार नाहीत, तर हा निर्णय पंतप्रधान मोदी आणि गृहमंत्री अमित शहा यांच्या पातळीवर घेतला जाईल. काँग्रेसने मुख्यमंत्रिपदाच्या उमेदवाराचे नाव जाहीर केलेले नाही. मात्र काँग्रेसमध्ये भरत सोळंकी, अर्जुन मोढवाडिया, शक्तीसिंह गोहिल यांच्यात चुरस आहे. आम आदमी पक्षात गोपाल इटालिया आणि इशुदान गढवी हे मुख्यमंत्रीपदाचे दावेदार असल्याचे बोलले जात आहे. अरविंद केजरीवाल आपल्या बाजूने उमेदवार कोण असेल याचे रहस्य लवकरच उघड करू शकतात.

एकंदरीत असे म्हणता येईल की गुजरातच्या विधानसभा निवडणुका भाजप, काँग्रेस आणि आम आदमी पक्षासाठी महत्त्वाच्या आहेत. जिथे सलग पाच वेळा निवडून आलेले सरकार वाचवण्याचे आव्हान भाजपसमोर आहे. त्याला सत्ताविरोधी लाटेसमोर उभे राहून आपली ताकद सिद्ध करावी लागेल. दुसरीकडे, काँग्रेसला हे सिद्ध करावे लागेल की ते भाजपला त्यांच्याच बालेकिल्ल्यात पराभूत करू शकतात. या दोघांमध्ये आम आदमी पक्ष आपले मजबूत अस्तित्व नोंदवून राष्ट्रीय राजकारणाला नवी दिशा देण्याचा प्रयत्न करत आहे. अनेक मुद्दे निवडणुकीवर परिणाम करू शकतात. त्यात मोरबी पूल दुर्घटना, कर्मचाऱ्यांच्या समस्या, महागाई, बंदरात पकडलेली ड्रग्ज. मोरबी पूल दुर्घटनेनंतर निवडणुकीचा प्रचार याच मुद्द्याभोवतीच मर्यादित झाला आहे.